استفاده از فرآورده های آرایشی و بهداشتی پوست، بصورت بخشی از عادات روزانه مردم درآمده است. یک فرد بالغ میانسال در روز چندین نوع فرآورده را مصرف می کند. اینها شامل عطریات، لوسیون های قوام دهنده (تونیک)، مرطوب کننده ها ، کرم های ضد افتاب ، پاک کننده ها ، فرآورده های مراقبت از مو، ضد بوها وض د تعریق ها، فرآورده های آرایشی رنگی، رنگ مو و مواد آرایشی ناخن ها هستند.

بیشتر مردم مشکل چندانی در استفاده از این محصولات ندارند. متخصصین پوست تخمین می زننند که مشکلات پوستی در اثر استفاده از فرآورده های بهداشتی آرایشی تنها در %2 درصد مردم رخ می دهند. بهر صورت این مشکلات می توانند بلافاصله پس از اولین کاربرد وی ا بعد از سالها استفاده مداوم از محصولات بهداشتی آرایشی ایجاد شوند.

معمولا مصرف کنندگان می دانند که کدام فرآورده موجب بروز مشکلات پوستی آنها شده است. در صورت بروز واکنش های شدید ممکن است نیاز به مشورت و مداخله متخصص پوست وجود داشته باشد.

واکنش های نامطلوب :

بروز واکنش های ناخوشایند پوستی نسبت به فراورده های بهداشتی آرایشی بستگی به وضعیت پوست و سیستم ایمنی بدن دارد. پوست سالم، بهترین حفاظ در باربر بیشتر موادی است که درطول روز با آنها مواجه می شویم.

چنانچه پوست به هر دلیل بسیار خشک شده و یا آسیب ببیند، کارآیی این حفاظ و سد طبیعی مختل خواهند شد. واکنش های پوستی را به دو گروه التهاب تماسی تحریکی و التهاب تماس آلرژیک تقسیم می کنند.

التهاب تماسی تحریکی: احساس سوزش، خارش و قرمزی علایمی هستند که گویای آزار دهنده بودن یک فرآورده برای پوست هستند. صابون های حمام، پودرهای رختشویی، مواد ضد تعریق، مواد آرایشی چشم، مرطوب کننده ها، محلول های فر دائمی مو و شامپوها شایع ترین مواد آزارنده پوست هستند. حتی آب هم می تواند برای پوست خیلی خشک آزارنده باشد. التهاب های پوستی تماسی تحریکی به مراتب شایع تر از التهاب تماسی آلرژیک هستند.

التهاب تماسی آلرژیک :

بعض از افراد به یک یا چند جزء تشکیل دهنده محصولات بهداشتی آرایشی، حساسیت دارند. واکنش های حساسیتی در این افراد شامل قرمزی التهاب، خارش و پیدایش تاول های آبکی است. معمولا مردم وقتی که در تماس با ماده حساسیت زا قرار بگیرند واکنش نشان می دهند اگر چه ممکن است از زمان تماس تا پیدایش علایم حساسیت، چندین روز طول بکشد.

علل شایع واکنش های نامطلوب

عطرها، مواد نگهدارنده و لانولین موادی هستند که معمولا در فرآورده های بهداشتی آرایشی وجود دارند و بیشترین مشکلات را پدید می آورند.

عطرها: عطرها بیشتر از هر ماده دیگری موجب پیدایش التهاب تماسی آلرژیک می شوند. بیش از 5000 ماده معطر مختلف در فرآورده های بهداشتی پوست استفاده می شوند. از شایع ترین منابع ایجاد حساسیت ناشی از فرآورده های معطر می توان از ادوتوالت، عطریات، ادوکلن ها، پودر حمام، کاغذ توالت، صابون، شامپو یا محصولات خانگی نام برد.

فرآورده هایی که با برچسب غیر معطر Unscented به بازار عرضه می شوند، ممکن است محتوی عطری باشند که بای مخفی کردن بوی سایر مواد شیمیایی به آن افزوده شده است. اما وجود برچسب بدون عطر Without perfume , Fragrance- Free نشان دهنده این است که هیچگونه مواد معطر به منظور خشبو شدن فرآورده نهایی به آن افزوده نشده است. بعضی از واکنش های پوستی در برابر مواد معطر تنها زمانی رخ می دهند که فرد در تماس با نور آفتاب قرار بگیرند.

مواد نگهدارنده: مواد نگهدارنده که در فرآورده های آرایشی و بهداشتی بکار یم روند، دومین علت شایع واکنش های پوستی هستند. وظیفه این موادجلوگیری از رشد باکتریها و قارچها در محصولات بهداشتی آرایشی و در نتیجه جلوگیری از بروز عفونت های پوستی است. در عین حال مواد نگهدارنده، فرآورده بهداشتی آرایشی را از آسیب اکسیژن هوا و نور خورشید محافظت می کنند. مواد آرایشی که محتوی آب هستند باید دارای نگهدارنده نیز باشند. مصرف کننده ای که به یک ماده نگهدارنده حساسیت نشان می دهد، لزوما نسب به سایر مواد نگهدارنده حساس نخواهد بود.

لانولین: از لانولین در بسیاری ازفرآورده های بهداشتی آرایشی استفاده می شود. بعضی از مردم در صورت استفاده از محصولات بهداشتی محتوی لانولین در اطراف چشم، دچار تورم، خارش و قرمزی پلک ها یم شوند. بسیاری از فرآورده هایی که دارای برچسب Hypoallergenic به مفهوم دارای حداقل حساسیت زایی هستند، محتوی لانولین می باشند و لذا می توانند در برخی افراد ایجاد آلرژی نمایند.

فرآورده های قوام دهنده (تونیک):  چربی و باقیمانده های آلودگی و صابون را از روی پوست پاک می کنند. این محصولات عموما دارای ماهیت خشک کننده اند و ممکن است در فرمولاسیون خود محتوی آب، الکل، پروپیلن گلیکول و اسید سالیسیلیک باشند. افرادی که دارای پوست خشک، حساس یا آزرده هستند ممکن است پس از مصرف این گونه فرآورده ها دچار احساس خارش، سوزش و قرمزی در پوست خود شوند.

مرطوب کننده ها: در پوست خشک به تدریج چروکها و خطوط ظریفی پدید می آید و پوست کارآیی خود را به عنوان یک سد دفاعی از دست داده و دچار درد و خارش میگردد. مرطوب کننده ها با پوشاندن پوست توسط یک لایه روغنی ظریف، مانع از هدر رفتن آب پوست می شوند و یا آب را از لایه های زیرین به سمت لایه های بالاتر پوست جذب می کنند. موادی که مانع از هدر رفتن آب پوست می وشند عبارتند از : پترولاتومف روغن معدنی، لانولین و ترکیبات سیلیکون. موادی که موجب انتقال آب از لایه های زیرین به لایه های رویی پوست می شوند عبارتند از : گلیسیرین، پروپیلن گلیکول، پروتئین ها و بعضی از ویتامین ها.

ضد آفتاب ها: ضد آفتاب ها محتوی مواد شیمیایی هستند که نور را جذب، منعکس یا پراکنده می کنند. مواد شیمیایی جاذب نور، شامل استرهای پاراآمینوبنزیوئیک اسید و سینامات ها هستند. امکان بروز حساسیت نسبت به هر یک از این مواد وجود دارد ولی حساسیت همزمان به هر دو این ترکیبات بسیار به ندرت رخ می دهئد . ضد آفتاب های فیزیکی که به نام ضد آفتاب های غیر شیمیایی Chemical free نیز معروفند محتوی ماده پایه دی اکسید تیتانیوم هستند. هیچگونه آلرژی نسبت به ضد آفتاب های فیزیکی تا کنون گزارش نشده است.

پاک کننده های پوست: صابون ها و دترژان ها می توانند آلودگی ها، چربیهای بدن و باکتریها را از پوست جدا کرده و مانع از بوی ناخوشایند و عفونت شوند. مصرف بیش از اندازه این فراورده ها ممکن است موحب خشکی شدید پوست شده وبه پوست پوست شدن، خارش و آسیب پوست منتهی شود. کسانی که پوست خشک دارند، باید صابون های ملایم یا پاک کننده های غر صابونی را بکار برده و تا آنجا که ممکن است کمتر از صابون ها استفاده کنند. این افرد باید با آب خنک استحمام کنند، تماس با آب را به حداقل برسانند و پس از استحمام و هر روز از کرم های مرطوب کننده استفاده کنند.

صابون ها انواع گوناگونی دارند. صابون های ضد بو (دئودورانت) محتوی یک ماده ضد باکتری هستند که اگر چه موجب از بین رفتن بوی ناخوشایند بدن می گردد ولی می تواند بای پوست آزارنده باشد. پاک کننده های غیر صابونی، محتوی دترژان های صناعی هستند که عموما کمتر از صابون های معمولی موجب خشکی و آسیب پوست می شوند.

شامپوها: شامپوها آلودگی و چربی را از روی پوست سر و موها برداشته و به شستشوی موها کمک می کنند. از آنجا که مدت تماس شامپوها با پوست خیلی کوتاه است. بروز واکنش های آلرژیک نسبت به آنها نیز بسیار نادر است. ولی شامپوها اگر برای شستشوی بدن بکار برده شوند، می تونند پوست را آزارداده و خشک کنند.

انواع مختلفی از شامپوها وجود دارند: شامپوهای ملایم اطفال که موجب آرزدگی چشم نمی شوند. شامپوهای حالت دهنده که موها را به ملایمت پاک کرده و آتنها را نرم و لطیف می کنند. شامپوهای مخصوص موهای چرب که چربی و روغن را از سطح موها پاک می کنند و شامپوهای مخصوص موهای شکننده و آسیب دیده که دارای PH (اسیدیته) مناسبی هستند و از آسیب بیشتر به موها جلوگیری می نمایند.

نرم کننده ها: معمولا پس از شستشوی موها، برای زنده و درخشان تر شدن رنگ موها ، سهولت نشانه زدن و نیز فرم و مدل دادن مو از نرم کننده ها استفاده می شوند. نرم کننده ها علت شایعی برای حساسیت های پوستی به شمار نمی روند.

دئودورانت ها (ضد بوها) و ضد تعریق ها: دئودورانت ها ، باکتریهای روی پوست را از بین برده و بویی خوشایند از خود بجا می گذارند. مواد ضد تعریق مانع از عرق کردن بدون می شوندو ماده معطر موجود در دئودورانت ها و نیز املاح آلومینیوم موجود در فرآورده های ضد تعریق بندرت موجب آزردگی پوست می شوند. آسیب به پوست در صورتی رخ می دهد که این فرآورده ها بر روی پوستی که قبلا آسیب دیده است مالیده شوند، مثلا بلافاصله پس از زدن موهای زیر بغل استفاده می شوند یا اینکه وسعت کاربرد آنها فراتر از محدوده زیر بغل باشد.

فرآورده های آرایشی صورت: از فرآورده های آرایشی صورت Make- up برای بهبود ظاهر و زیباتر جلوه گر شدن چهره استفاده می شود. انتخاب آگاهانه و توام با وسواس مواد آرایشی بسیار مهم است. زیرا این مواد ساعت ها در تماس با پوست صورت باقی می مانند. بطور ایده آل یک فرآورده آرایشی بایستی غیر حساسیت زا (هیپوآلرژیک)، غیر کومدوژن (دانه های سرسیاه پوستی) و غیره آکنه زا(جوش صورت) باشد. به عبارت دیگر این فرآورده ها باید حداقل حساسیت زایی را داشته باشند، منافذ پوست را نبندند و موجب پیدایش جوش در چهره نشوند. بهتر است بدنبال مواد آرایشی باشید که خاصیت ضد آفتاب هم داشته باشند تا بدین وسیله از پوستتان در برابر ابتلا به سرطان و چروک مراقبت کنید.

فرآورده های آرایشی چشم: پلکها، که حساس ترین پوست را در تمام بدن دارند نیاز به مراقبت و توجه دقیق دارند. فرآورده های آرایشی چشم شامل سایه، خط چشم و ریمل هستند. سایه های کم رنگ، پودری و مات، کمتر حساسیت زا هستند. بطور کلی، استفاده از محصولات آرایشی محلول در آب کمتر از مواد آرایشی غیر قابل شستشو ایجاد حساسیت و آسیب پوستی می نمایند. زیرا برای پاک کردن خط چشم ها و ریمل های و ارتوپروف (غیر قابل شستشو با آب)، نیاز به حلال هایی است که بخودی خود می توانند موجب حساسیت و آسیب به پوست شوند. به خاطر داشته باشدی که سایر مواد حساسیت زا و آزارنده نیز می توانند از طریق انگشتان با ناحیه اطراف چشم تماس یابند.

فرآورده های آرایشی چشم را هرگز نباید بطور مشترک با دیگران استفاده کرد. هیچ فرآورده ای را بیشتر از 4-3 ماه نگه نداشته و پس از این مدت از فرآورده تازه استفاده کنید.

محصولات آرایشی لب ها: فرآورده های آرایشی لب ها، رژ لب و کرم های لب، می توانند هم پوست خشک و ترک خورده لب ها را ترمیم کرده و مرطوب نمایند و هم از آنها در برابر نور خورشید محافظت کنند. اما بعضی از آنها می توانند التهاب تماسی آلرژیک ایجاد نایند.

فرآورده های آرایشی مو:

رنگ مو: رنگهای موف می توانند روشن کننده ، تیره کننده و یا پوشاننده رنگ خاکستری موها باشند. رنگ موهای موقتی با یکباره شستشو توسط شامپو پاک می شوند. رنگ موهای تدریجی، در طول یک دوره زمانی دو – سه هفته ای بتدریج رنگ موها را تغییر می دهند. اینگونه رنگ موها معمولا مشکلی بوحود نمی آورند. ولی رنگ موهای نیمه دایمی که پس از پنج یا شش بار شستشو پاک می شوند و نیز رنگ موهای دایمی که با شستشو پاک نمی شوند، می توانند ایجاد واکنش های آلرژیک بنمایند. اینگونه فراورده ها را باید 24 ساعت قبل از مصرف در ناحیه کوچکی از پشت گوش یا جلوی چین آرنج مالید و در صورتی که هیچگونه واکنش حساسیتی بروز نکرد، می توان از آن استفاده کرد. رنگ موهای دایمی تنها فراورده هایی هستند که می توانند رنگ واقعی مو را روشن تر یا تیره تر کنند. گاهی برای روشن تر کردن موها از ترکیبات شیمیای آمونیوم پرسولفات استفاده می شود. این ماده می تواند در بعضی افراد هر دو حالت التهاب تماسی تحریکی و آلرژیک را پدید آورد. این ماده حتی می تواند ایجاد یک واکنش آلرژیک فوری شامل کهیر و تنگی نفس نیز بنماید.

فر دایمی موها: این فرها، موهای کاملا صاف را چین دار و مجعد می کنند. مکانیسم اثر به این صورت است که محلول فر زننده ابتدا موجب شکسته شدن پیوندهای شیمایی موجود در ساختار موهای صاف می شود و سپس آنها را مجددا به صورت پیچ خورده به هم اتصال می دهد. این فرآیند می تواند منجر به آسیب دیدن موها گردد. موها را نباید زودتر از سه ما یکبار فر زد. چنانچه محلول فر زننده مدتی طولانی روی موها باقی بماند و یا بسیار قوی باشد و یا بر روی موهایی که قبلا توسط رنگ مو و فرهای قبلی آسیب دیده اند بکار برده شوند می تواند موجب شکستگی و آسیب جبران ناپذیر موها شود. حتی پوست سر نیز از آسیب اینگونه محلول ها در امان نیست.

فرآورده های آرایشی ناخن

این فرآورده ها با دو هدف افزایش مصنوعی طول ناخن و یا رنگ کردن ناخن ها بکار برده می شوند.

لاک ها: لاک های ناخن می توانند در پوست ایجاد التهاب تماسی آلرژیک بنمایند. فردی که به لاک ناخن حساسیت دارد ممکن است دچار قرمزی و التهاب پوست در ناحیه انگشتان،پلکها، صورت ویا گردن بشود. این نواحیف مناطقی هستند که لاک قبل از خشک شدن ممکن است به آنها مالیده شده باشد. افراد حساس به اینگونه لاک ها باید از ترکیبات هیپوآلرژیک استفاده کنند. کسانی که ناخن هایشان را مانیکور کرده و از لاک استفاده می کنند نباید کوتیکول (پوست قاب مانند اطراف ناخن، حد فاصل ناخن و پوست انگشت) را بریده، کنده و یا از بین ببرند. وجود کوتیکول برای جلویگری از عفونت و حفاظت از سلول های تولید کننده ناخن الزامی است.

ناخن های مصنوعی: ظاهر ناخن های کوتاه را می توان با استفاده از ناخن های مصنوعی پلاستیکی که تمام یا بخش انتهایی ناخن ها را می پوشانند، طویل کرد این ناخن ها با استفاده از نوعی چسب به ناخن واقعی می چسبند. این چسب ممکن است محتوی متاکریلات باشد که خود یک ماده حساسیت زای شناخته شده است. چسب های فاقد متاکریلات هم می توانند موجب لایه لایه شدن و شکستگی ناخن شوند.ناخن های مصنوعی دایمی: استفاده طولانی مدت از ناخن های مصنوعی دایمی می تواند منجر به پیدایش واکنش های دردناک و شدید از قبیل عفونت پوست اطراف ناخن، شل شدن و حتی افتادن ناخن ها بشود. خانم هایی که مدتها طولانی از ناخن های مصنوعی استفاده می کنند. باید حدقال هر سه ماه یکبار آنها را کنار بگذارند تا به ناخن های واقعی فرصت استراحت و رشد طبیعی داده شود.